Chào mào (Pycnonotus jocosus) là một loài chim thuộc bộ Sẻ phân bố ở châu Á. Nó là một thành viên của họ Chào mào. Nó là một loài động vật ăn quả thường trú được tìm thấy chủ yếu ở châu Á nhiệt đới. Nó đã được đưa bởi con người vào nhiều khu vực nhiệt đới trên thế giới, nơi các quần thể đã tự hình thành. Nó ăn trái cây và côn trùng nhỏ. Chúng dễ thấy đậu trên cây và kêu to ba hoặc bốn nốt. Chúng rất phổ biến trong rừng đồi và vườn đô thị trong phạm vi của chúng. Chào mào có một cái mào dễ nhận biết, hai má trắng và phía trên "mảng" trắng là màu đỏ do đó chúng có tên tiếng Anh là râu đỏ (red-whiskered). Tại Việt nam, tùy theo vùng miền mà chúng có tên gọi khác nhau: chóp mào, hoành hoạch mồng, chóp mũ đỏ, đít đỏ... nhưng tên thông dụng nhất vẫn là chào mào.
Phân loại khoa học:
- Giới (Kingdom / regnum): Animalia (Giới Động vật)
- Bộ (Order / ordo): Passeriformes (Bộ Sẻ) (w)
- Họ (Family / familia): Pycnonotidae (Họ Chào mào, Bulbuls) (w)
- Chi/ Giống (Genus / genus): Pycnonotus (Chào mào, Bulbuls) (w)
- Loài (Species / species):
- Pycnonotus jocosus (Chim chào mào, Red-whiskered bulbul, Crested bulbul, Chào mào má đỏ)
Đặc Điểm Sinh Trưởng và Phát Triển
Chào mào có một chu kỳ sinh trưởng và phát triển tương đối nhanh, gắn liền với mùa mưa khi nguồn thức ăn dồi dào.
1. Mùa Sinh Sản
- Mùa sinh sản của chào mào thường bắt đầu vào mùa xuân và kéo dài đến cuối mùa hè (khoảng từ tháng 3 đến tháng 8, tháng 9). Đây là thời điểm có nhiều côn trùng và trái cây chín, là nguồn thức ăn dồi dào để nuôi con non.
- Trong giai đoạn này, chim trống sẽ hót nhiều hơn, múa và xòe đuôi để thu hút chim mái.
2. Làm Tổ
- Cả chim trống và mái sẽ cùng nhau tìm vị trí và xây tổ. Tổ của chúng có hình chiếc cốc nhỏ, được làm rất khéo léo từ các vật liệu mềm như cỏ khô, lá cây, rễ tơ, sợi tơ và đôi khi được gia cố bằng tơ nhện.
- Tổ thường được đặt ở những nơi kín đáo trên các cành cây thấp, trong lùm cây bụi để tránh kẻ thù.
3. Giai Đoạn Trứng Chim (Egg Stage)
- Số lượng: Mỗi lứa, chim mái thường đẻ từ 2 đến 4 trứng.
- Đặc điểm của trứng: Trứng chào mào có kích thước khá nhỏ, dài khoảng 2cm. Vỏ trứng không có màu trắng trơn mà thường có nền màu hồng nhạt hoặc trắng sữa, với nhiều đốm, vệt màu nâu đỏ, tím hoặc xám phân bố khắp bề mặt, đặc biệt là ở đầu to của trứng.
4. Giai đoạn Chim Non (Nestling Stage)
- Khi mới nở, chim non rất yếu, mắt nhắm, trên người chỉ có một ít lông tơ thưa thớt. Chúng hoàn toàn phụ thuộc vào sự chăm sóc của bố mẹ.
- Thức ăn chính của chim non trong giai đoạn này là côn trùng (sâu, cào cào, châu chấu nhỏ...) do chim bố mẹ mớm cho để đảm bảo đủ protein cho sự phát triển nhanh.
5. Giai đoạn Ra Ràng (Fledgling Stage)
- Sau khoảng 12 - 15 ngày được chăm sóc trong tổ, chim non đã mọc đủ lông ống và lông tơ. Chúng sẽ bắt đầu tập chuyền cành và rời khỏi tổ. Giai đoạn này được gọi là "ra ràng".
- Lúc này, chim non vẫn chưa thể bay thành thạo và vẫn còn rất non nớt. Chiếc mào đặc trưng chỉ mới nhú lên một chút và cặp má chưa có màu đỏ.
- Chim bố mẹ sẽ tiếp tục mớm mồi và bảo vệ con non trong khoảng 2 - 3 tuần nữa cho đến khi chúng có thể tự đi kiếm ăn và bay lượn thành thạo, lúc đó chúng sẽ thực sự độc lập.
Phân biệt chim chào mào trống - mái
1. Phân Biệt Qua Ngoại Hình (Tướng Mạo)
Đây là phương pháp phổ biến nhất, đòi hỏi sự quan sát tỉ mỉ.
Tóm tắt ngoại hình:
- Trống: To con, dài đòn, đầu to, mào cao nhọn, mắt méo.
- Mái: Nhỏ con, mình ngắn, đầu tròn, mào thấp, mắt tròn.
2. Phân Biệt Qua Giọng Hót
Đây là cách phân biệt có độ chính xác rất cao, đặc biệt khi chim đã trưởng thành và căng lửa.
- Chim Trống:
- Sổ bọng (hót giọng dài): Giọng hót to, vang, đanh và rất phức tạp, luyến láy nhiều âm điệu khác nhau. Một lần sổ bọng thường kéo dài từ 5-7 âm trở lên (ví dụ: quýt-wi-wu-wi-wiu-wìu...). Âm cuối thường gắt và cao vút.
- Ché (gọi đấu): Khi gặp đối thủ hoặc chim lạ, chim trống sẽ ra giọng "ché" đe dọa, rất to và đanh thép.
Chim Mái:
- Ít khi sổ bọng: Giọng hót rất đơn điệu, ngắn, thường chỉ có 3-4 âm (ví dụ: wit-wiu, wit-wit-wiu...). Âm điệu không cao và gắt như chim trống, nghe yếu và nhỏ hơn.
- Không ché: Chim mái không có giọng ché đấu như chim trống. Chúng có thể hót giọng gọi bầy đàn nhưng không mang tính thách thức.
3. Phân Biệt Qua Thái Độ và Hành Vi
- Chim Trống: Rất hiếu chiến và năng động. Khi kè lồng với chim khác, chim trống sẽ có thái độ hung hăng, xù lông, chớp cánh, bu lồng và hót đấu (ché).
- Chim Mái: Thường tỏ ra thờ ơ hoặc sợ hãi khi gặp chim lạ. Chúng sẽ không có thái độ đòi đấu, thay vào đó có thể nhảy loạn xạ trong lồng vì hoảng sợ.
Lời khuyên: Cách tốt nhất để thử thái độ là mượn một con chim trống đã thuần và căng lửa mang đến gần lồng chim của bạn. Phản ứng của chú chim bạn đang thử sẽ cho câu trả lời khá rõ ràng.