Một cách tổng quan, chim sẻ là tên gọi chung của nhiều loài chim nhỏ thuộc họ Passeridae, đặc biệt là trong chi Passer. Chúng là một trong những họ chim phổ biến và phân bố rộng rãi nhất trên thế giới, có mối liên hệ mật thiết với môi trường sống của con người.

Con trống - Chim sẻ nhà (Passer domesticus)

Con mái - Chim sẻ nhà (Passer domesticus)


Phân loại khoa học:

  • Giới (Kingdom / regnum): Animalia (Giới Động vật)
  • Bộ (Order / ordo): Passeriformes (Bộ Sẻ) (w)
  • Họ (Family / familia): Passeridae (Họ Sẻ, Họ Sẻ Cựu Thế giới, Old World sparrows, Họ Sẻ thực sự, True sparrows ) (w)
  • Chi/ Giống (Genus / genus): Passer (Sẻ, Sparrows, Sẻ thực sự, True sparrows) (w)
  • Loài (Species / species):
    • Passer domesticus (Sẻ nhà)
    • Passer montanus (Sẻ đồng, Sẻ Á-Âu)

Dưới đây là những đặc điểm chính để định nghĩa về loài chim này:

1. Đặc Điểm Nhận Dạng Chung

  • Kích thước: Nhỏ bé, thân hình khá mập mạp, thường dài từ 12-18 cm.
  • Màu sắc: Bộ lông thường có màu nâu, xám, đen và trắng, với các hoa văn dạng sọc hoặc đốm giúp chúng ngụy trang. Chim trống thường có màu sắc đậm và hoa văn rõ nét hơn chim mái.
  • Mỏ: Mỏ ngắn, dày và có hình nón, một cấu trúc hoàn hảo để mổ và ăn các loại hạt, ngũ cốc.

2. Loài Phổ Biến Nhất

Loài mà chúng ta quen thuộc và thường gọi đơn giản là "chim sẻ" ở các thành phố, làng mạc Việt Nam chính là Sẻ Nhà (Passer domesticus). Ngoài ra còn có loài Sẻ Á-Âu hay Sẻ đồng (Passer montanus), cũng rất phổ biến nhưng thường ưa thích khu vực nông thôn, đồng ruộng hơn một chút.

2.1. Sẻ Nhà (Passer domesticus)

Hãy tập trung vào con trống, vì nó có nhiều đặc điểm để nhận dạng nhất:

  • Đỉnh đầu màu xám: Đây là dấu hiệu quan trọng nhất.
  • Má trắng trơn: Không có bất kỳ đốm đen nào.
  • Yếm đen lớn: Phần lông đen dưới mỏ lan rộng xuống ngực.
  • Con mái: Rất khác con trống, bộ lông màu nâu xám nhạt và không có các mảng màu rõ rệt.

Chim sẻ nhà trống

Chim sẻ nhà mái


Chú thích: Con trống Sẻ Nhà có đỉnh đầu xám. Con mái có màu nâu đồng nhất.

2.2. Sẻ Đồng / Sẻ Á Âu (Passer montanus)

Đặc điểm của loài này rất nhất quán, cả con trống và con mái đều giống nhau:

  • Đỉnh đầu nâu hạt dẻ: Toàn bộ phần "mũ" có màu nâu sô-cô-la.
  • Đốm đen ở má: Đây là đặc điểm dễ nhận biết nhất và luôn luôn có.
  • Yếm đen nhỏ: Chỉ là một đốm đen nhỏ gọn dưới cằm.

Chú thích: Sẻ Đồng có đỉnh đầu màu nâu hoàn toàn và đốm đen đặc trưng ở má.


Phân biệt nhanh sẻ nhà và sẻ đồng:
  • Má nó có đốm đen không? Có -> Chắc chắn là Sẻ Đồng. Không -> Đó là Sẻ Nhà.
  • Đầu nó màu gì? (Nếu không thấy rõ má) Đầu nâu hoàn toàn -> Là Sẻ Đồng. Đầu có mảng màu xám -> Là con trống của Sẻ Nhà.

3. Tập Tính và Lối Sống

  • Sống theo bầy đàn: Chim sẻ có tính xã hội cao, chúng thường sống, kiếm ăn và trú ngụ thành từng đàn lớn.
  • Thức ăn: Chúng là loài ăn tạp. Thức ăn chính là các loại hạt, ngũ cốc, nhưng chúng cũng ăn cả côn trùng (nhất là khi nuôi con non) và các mẩu thức ăn thừa của con người. Đây là lý do chúng phát triển mạnh ở những nơi có con người sinh sống.
  • Tiếng kêu: Tiếng kêu rất đặc trưng, đơn giản nhưng ồn ào và liên tục, thường là những tiếng "chip-chip" hoặc "cheep-cheep".
  • Làm tổ: Chúng thường làm tổ ở những nơi gần người như mái hiên, hốc tường, lỗ thông gió, khe hở của các tòa nhà. Tổ của chúng khá lộn xộn, được làm từ cỏ khô, rơm, lông vũ, giấy và các vật liệu mềm khác.

4. Mối Quan Hệ Với Con Người

Chim sẻ là một ví dụ điển hình của loài "đồng hành" cùng con người (commensal species). Chúng đã tiến hóa và phát triển song song với nền nông nghiệp và các khu định cư của loài người từ hàng ngàn năm trước.

  • Mặt tích cực: Chúng giúp tiêu diệt một số loại côn trùng gây hại.
  • Mặt tiêu cực: Ở các vùng nông nghiệp, chúng có thể bị xem là động vật gây hại vì ăn thóc, lúa và các loại ngũ cốc.

Tóm lại, chim sẻ là một loài chim nhỏ, ăn hạt, sống theo bầy đàn và đã thích nghi một cách phi thường để chung sống cùng con người trong môi trường đô thị và nông thôn. Chúng là một phần không thể thiếu của hệ sinh thái quen thuộc quanh ta.