Cây sen (Nelumbo) là một loài thực vật thủy sinh sống lâu năm, nổi tiếng với vẻ đẹp và hương thơm thanh khiết. Sen mang nhiều ý nghĩa văn hóa tâm linh sâu sắc, đặc biệt ở các nước phương Đông.

Hoa sen, quốc hoa của người Việt Nam

Phân loại khoa học:

  • Giới (Kingdom / regnum): Plantae (Giới Thực vật)
  • Bộ (Order / ordo): Proteales (Bộ Quắn hoa)
  • Họ (Family / familia): Nelumbonaceae (Họ Sen)
  • Chi/ Giống (Genus / genus): Nelumbo (Chi Sen)
  • Loài (Species):
    • Nelumbo nucifera: Sen hồng, Lotus, Liên w
    • Nelumbo lutea: Sen trắng, Sen vàng, Sen Mỹ, Macoupin w

Hình:

Cánh đồng sen ở Đồng Tháp, Việt Nam

Nụ sen

Gương sen (đài sen)

Gương sen, hạt sen, hạt sen bóc vỏ, tâm sen

Lá sen gói xôi

Ngó sen

Củ sen



Ướp trà sen tươi



Nước lá sen

Lá sen phơi khô

Đặc điểm hình thái:

  • Thân rễ (ngó sen): Phần thân ngầm dưới bùn, hình trụ, có nhiều ngấn và lỗ khí, màu trắng hoặc hơi hồng, ăn được.
  • Lá (liên diệp): Lá to, hình khiên, đường kính có thể lên đến 60-70cm, nổi trên mặt nước. Cuống lá dài, có gai nhỏ, bám vào giữa lá. Phiến lá có gân tỏa tròn, mặt trên xanh đậm, mặt dưới xanh nhạt, không thấm nước.
  • Hoa: Hoa to, mọc đơn độc trên cuống dài, vươn lên khỏi mặt nước. Hoa có nhiều màu sắc khác nhau, phổ biến là hồng, trắng, vàng. Cánh hoa xếp thành nhiều lớp, bao quanh nhị và lá noãn.
  • Nhị (tua sen): Nhiều nhị màu vàng, chứa phấn hoa.
  • Lá noãn (gương sen): Nằm ở trung tâm hoa, hình nón ngược, chứa nhiều quả.
  • Quả (hạt sen): Hình trứng, nằm trong gương sen, khi chín có màu đen, chứa hạt bên trong.
  • Hạt: Hạt sen có vỏ cứng, màu xanh lá cây khi non và chuyển sang màu nâu đen khi chín. Bên trong hạt có tâm sen màu xanh, vị đắng.

Đặc điểm sinh thái:

  • Môi trường sống: Cây sen ưa nước, thường mọc ở ao, hồ, đầm lầy, nơi có nhiều bùn.
  • Sinh sản: Sen có thể sinh sản bằng hạt hoặc bằng thân rễ.
  • Phân bố: Sen phân bố rộng rãi ở các nước châu Á, bao gồm Việt Nam, Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản...

Công dụng:

  • Thực phẩm: Hầu hết các bộ phận của cây sen đều có thể sử dụng làm thực phẩm, bao gồm ngó sen, hạt sen, lá sen, củ sen...
  • Dược liệu: Sen có nhiều tác dụng dược lý, được sử dụng trong y học cổ truyền để chữa trị nhiều bệnh.
  • Văn hóa: Sen là biểu tượng của sự thanh cao, tinh khiết, được coi là quốc hoa của Việt Nam và Ấn Độ.


Hoa sen trang trí được làm bằng đất nung có từ thời nhà Lý (thế kỷ 11-13)

Sen trên gốm Chu Đậu (Xem)